De kantoortuin is uit: leve de ont-moeting!
Ooit was het enorm vooruitstrevend: de kantoortuin. Die maakte een einde aan hokkerige kantoorkamers en moest zorgen voor meer interactie en openheid in bedrijven. In zo’n open werkruimte zonder muren schuif je makkelijk even aan bij het bureau van een collega, is de gedachte. Als ‘aanstichter’ van de kantoortuin wordt wel gewezen naar de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright. Al aan het begin van twintigste eeuw rustte hij kantoorgebouwen uit met open zalen met hoge plafonds waar tientallen mensen een werkplek delen. In de jaren zestig waaide het concept over naar Duitsland waar het idee van het ‘bürolandschaft’ van open kantoortuinen ontstond. In 1972 opende Centraal Beheer het zogenoemde Open Kantoor, een concept van architect Herman Hertzberger. Daarin vonden zo’n vijftien mensen per unit een werkplek in een open ruimte. De poging was nobel, om op deze manier een topdown-structuur om te buigen naar een meer democratische manier van - letterlijk - samen-werken. Maar al snel regende het klachten, in Duitsland én Nederland. Werkers hadden last van te veel afleiding en prikkels. Het leidde tot concentratieproblemen, vermoeidheid en hoofdpijn.
Meer verzuim
Nog dit voorjaar haalde het failliet van die open werkzaal het nieuws. Werken in een kantoortuin is ongezond, zo concludeerde het televisieprogramma ‘Monitor’ na een rondgang onder bedrijfsartsen. Het is het laatste statement in een lange rij onderzoeken - van het Planbureau voor de Leefomgeving tot de TU Delft - met dezelfde conclusie. Werken in het open kippenhok dat de kantoortuin is levert stress op, en uiteindelijk meer verzuim.
“Ik denk wel dat sommige bedrijven erg zijn doorgeslagen in het opzetten van deze kantoortuinen”, meent Paul van de Vecht, van BusinessCenter.nl, partner in kantoorhuisvesting met vijftien locaties in het land. “Zo min mogelijk meters huren is jaren het doel geweest om de kosten te drukken. Naar mijn mening een verkeerde bezuiniging, zeker nu ook nog blijkt uit onderzoeken dat het juist niet efficiënt werkt én zorgt voor problemen in een 1,5 meter samenleving.”
Maar de roep om ‘het nieuwe kantoor’ stijgt, nu werkers dankzij eerst het zogenoemde ‘telewerken’, gevolgd door flexwerken, Het Nieuwe Werken en uiteindelijk het verplichte massala thuiswerken dankzij de corona-crisis, vaker niet dan wel op kantoor zijn. Van de Vecht: “Ik denk niet dat mensen 100 procent thuis gaan en willen werken. Sociaal contact blijft belangrijk en daar hoort face-to-face bij.” Bij BusinessCenter.nl zien ze meer in compacte stilteplekken afgewisseld met lounges waar je elkaar kunt ontmoeten als daar behoefte aan is. De ‘kantoortuin-nieuwe stijl’ lijkt zich aan te passen aan de verschillende sferen en activiteiten die gevraagd worden van de buitenshuiswerkplek. En dat kan variëren van creatieve processen, projectmatig werken, concentratie en voor het ontmoeten van collega’s en relaties.
Eigentijdse kantoorinrichters kiezen voor zones voor verschillende activiteiten, een ontwerp op basis van ‘werkstijlgerelateerd’ werken. Een zakelijke omgeving is zeker niet meer de norm, een huiskamergevoel, café-sfeer en veel planten doen hun intrede. Want om te werken hoeven we tenslotte de deur niet meer uit. Het kantoor 2.0 lijkt vooral onze ont-moetingen te faciliteren.
CBRE Group
Bij de collega’s van de ontwikkelaars van bedrijfsvastgoed van CBRE Group gaan ze nog een stap verder. Zij zien in de lockdown een gamechanger die onze manier van werken versneld en voorgoed zal veranderen. Zo wennen bedrijven en werknemers noodgedwongen versnel aan de technologische mogelijkheden die vanuit huis werken makkelijk maken. Niet alleen medewerkers maar ook teams zullen flexibeler gaan werken, zo voorspellen ze bij CBRE, en zich soms op het hoofdkantoor melden, soms op een satellietkantoor en soms vanaf huis. ‘Wat dat betreft zou het verstandig zijn als organisaties werkomgevingen niet als iets binairs zien – óf thuis, óf op kantoor – er is namelijk een veel breder scala aan mogelijkheden en combinaties’, zo stelt CBRE. ‘Kantoorruimtes zelf worden vaker opgedeeld in kleinere ‘compartimenten’ zodat luchtstromen makkelijker gereguleerd kunnen worden en medewerkers afstand van elkaar kunnen houden tijdens seizoensgebonden ziektegolven. Daarnaast gaan organisaties investeren in de persoonlijke duurzame flexibiliteit van hun medewerkers. Denk bijvoorbeeld aan trainingen op het gebied van thuiswerken, structuren die de balans tussen werk en privé bewaken en het aanleren van strategieën voor het omgaan met stressvolle en onzekere periodes.’ De verschuiving die ze bij CBRE voor ogen hadden naar ‘hubs’ ofwel netwerken van kleinere werklocaties in combinatie met een hoogwaardig hoofdkantoor, zal sneller realiteit worden dan verwacht vóór Covid-19.
Recept voor de ontmoet-plek
De belangrijkste (bewezen) ingrediënten voor een kantoor-dat-werkt. Denk hierbij aan:
- Afwisseling in open en gesloten. De kantoortuin met grote, open ruimtes heeft zijn langste tijd gehad. De oplossing ligt in gebouwen waarin voldoende afwisseling is tussen meer open gebieden, en afgebakende ruimtes. Creativiteit is belangrijk, zo kun je ook prima vergaderen in een kas die in een grote ruimte staat.
- Het ontwerp voor het nieuwe kantoor is werkstijlgerelateerd: met zones voor ontmoeten, vergaderen, brainstormen maar ook stilteplekken om je te kunnen concentreren.
- Aandacht voor akoestiek. Ruis en overlast door telefonerende of overleggende collega’s zijn vaak gerapporteerde klachten in de kantoortuin. In elke werkomgeving is akoestiek van groot belang.
- Planten zorgen voor zuurstof en een algeheel gevoel van welzijn. Ze ondersteunen een gezond binnenklimaat, en daar heeft het te vaak aan ontbroken in bedrijfsgebouwen met kantoortuinen. Kies dus voor planten, verticale wanden of een binnentuin.
- Bij het Nieuwe Werken lopen werk en privé meer in elkaar over. Werken gebeurt ook thuis, en op kantoor hoeft niet alles saai en zakelijk te zijn. Nieuwe Werkers praten elkaar graag bij op de bank in een huiskamersfeer, of aan de bar in het bedrijfscafé.
- Binair denken is voorbij, er is meer dan óf op kantoor óf thuis werken. Het nieuwe kantoorconcept bestaat uit een netwerk van hubs - hoofdkantoor, satellietkantoren, thuiswerkplek. De medewerker is de vaste waarde, de werkplek hangt af van activiteit, voorkeur én omgevingsfactoren zoals een virus.
